|
|
|
|
|
موارد مصرف: متوتركسات در درمان‌كارسينوم پستان، سر و گردن، ريه، تومورتروفوبلاستيك، لوسمي لنفوسيتيك حاد،لوسمي مننژيال، لنفومهاي غير هوچكيني،ميكوزفونگوئيد، استئوساركوما،پسوريازيس و آرتريت روماتوئيد به‌كارمي‌رود. همچنين در درمان كارسينوم‌گردن رحم، تخمدان، مثانه، كليه، پروستات‌و بيضه، لوسمي ميلوسيتيك حاد، ميلوم‌مولتيپل، آرتريت ناشي از پسوريازيس ودرماتوميوزيت نيز مصرف شده‌است.
مكانيسم اثر: متوتركسات آنتي متابوليت وآنالوگ اسيد فوليك است كه با اتصال به‌دي‌هيدروفولات ردوكتاز از احياي‌دي‌هيدروفولات به تتراهيدروفولات‌جلوگيري مي‌كند و در نتيجه باعث مهارساخت DNA، RNA، تيميديلات و پروتئين‌مي‌شود. سلولهايي كه تكثير سريع دارندبيش از ساير سلولهاي تحت تأثير اين داروقرار مي‌گيرند. فارماكوكينتيك: جذب دارو بسيار متغيراست. از سد خوني ـ مغزي به مقدار كم‌عبور مي‌كند، در حالي كه پس از تزريق ازراه غلاف طناب نخاعي، به‌راحتي واردجريان خون مغزي مي‌شود. متابوليسم‌دارو كبدي است. نيمه عمر نهايي با مقاديرمصرف پايين 3-10 ساعت و در مقاديربالا 8-15 ساعت است. زمان لازم براي‌رسيدن به حداكثر غلظت سرمي بعد ازمصرف خوراكي 1-2 ساعت و بعد ازتزريق عضلاني 30-60 دقيقه مي‌باشد.دفع دارو عمدت كليوي است.
موارد منع مصرف: در نارسايي سيستم‌ايمني، به‌عنوان داروي ضد نئوپلاسم، جزدر موارد خاص نبايد مصرف شود. درموارد غيرنئوپلاسم، نيز در صورت وجودنارسائي ايمني، عيب شديد كار كليه و كبد وكاهش فعاليت مغز استخوان نبايد مصرف‌شود.
هشدارها: 1 ـ باتوجه به اثرات سرطان زايي‌بالقوه دارو، مصرف طولاني مدت آن درموارد غيرنئوپلاسم بايد با احتياط فراوان‌صورت گيرد. 2 ـ در آسيت، انسداد مجراي گوارش،وجود ترشحات جنب يا صفاق، موكوزيت،زخم گوارشي و كوليت اولسراتيو بايد بااحتياط فراوان مصرف شود. 3 ـ در صورت بروز اسهال يا استئوماتيت‌اولسراتيو مصرف دارو قطع شود چون‌احتمال انتريت خونريزي‌دهنده وپرفوراسيون كشنده وجود دارد. همچنين‌در صورت بروز علائم ريوي (به‌خصوص‌سرفه‌هاي خشك و آزاردهنده) مصرف‌دارو قطع شود چون خطر مسموميت‌ريوي برگشت‌ناپذير وجود دارد. 4 ـ درمان با مقادير زياد متوتركسات رانبايد آغاز كرد، مگر اين كه لكوورين (براي‌جلوگيري از عوارض خوني و گوارشي) دردسترس باشد. همچنين بايد لكوورين راپس از مصرف متوتركسات تجويز كرد (نه‌همزمان) تا با اثر ضدنئوپلاسم آن تداخل‌نكند. 5 ـ درمان نئوپلاسم با متوتركسات را نبايد آغاز كرد مگر اينكه كليرانس كراتينين و غلظت كراتينين سرم در حدطبيعي باشد.
عوارض جانبي: زخم و خونريزي گوارشي،اسهال، پرفوراسيون گوارشي (ممكنست‌كشنده باشد)، كاهش گلبولهاي سفيد خون،عفونت باكتريايي يا سپتي سمي، كاهش‌پلاكت‌هاي خون، استئوماتيت، زخم،ژنژيويت، فارنژيت، كاهش اشتها، تهوع واستفراغ از عوارض جانبي مهم و نسبتشايع متوتركسات مي‌باشند. در درمان‌نئوپلاسم با مقادير بالا عوارض شايع‌شامل نارسايي كليه، ازتمي،هيپراوريسمي، نفروپاتي حاد، سميت حادناشي از مسموميت با دارو، واسكوليت‌پوستي يا آفتاب سوختگي و افزايش‌اريتروماتوز ناشي از درمان با اشعه UVمي‌باشد.
تداخل‌هاي داروئي: مصرف توأم دارو باآسيكلووير تزريقي، داروهاي‌هپاتوتوكسيك، داروهاي ضد التهاب‌غيراستروئيدي، آسپاراژيناز وساليسيلات‌ها، باعث تشديد عوارض سمي‌متوتركسات مي‌گردد.
نكات قابل توصيه: 1 ـ احتمال بروز و شدت‌عوارض جانبي، به‌خصوص مسموميت‌كبد به فواصل زماني و طول مصرف داروبستگي دارد. 2 ـ در تزريق دارو از راه غلاف طناب‌نخاعي، مقادير زيادي متوتركسات واردجريان خون مي‌شود و در بيماراني كه‌به‌طور سيستميك نيز دارو دريافت مي‌كنندبراي جلوگيري از سميت، تنظيم مجددمقدار مصرف سيستميك توصيه مي‌شود. 3 ـ تعداد لكوسيتها و پلاكت‌ها 7-10 روزبعد از تجويز دارو به حداقل مي‌رسد و 7روز بعد به ميزان طبيعي برمي‌گردد. 4 ـ در بيماران مبتلا به آسيت، انسدادمجراي گوارش، وجود ترشحات جنب ياصفاق و عيب كار كليه ممكن است مقاديربيشتر و يا مدت زمان مصرف طولاني‌ترلكوورين لازم باشد، توصيه مي‌شود طول‌مدت مصرف لكوورين براساس غلظت‌پلاسمايي متوتركسات تعيين گردد. 5 ـ در درمان پسوريازيس، زماني كه‌پاسخ باليني مطلوب به‌دست آمد توصيه‌مي‌شود كه مقادير دارو تدريج كاهش‌داده شود و زمان استراحت (قطع مصرف‌دارو) را به حداكثر زماني كه پاسخ مناسب‌را ايجاد كند، افزايش يابد. توصيه مي‌شودكه هر چه سريعتر از درمانهاي موضعي‌معمول در درمان پسوريازيس استفاده‌شود.
مقدار مصرف خوراكي: بزرگسالان: در درمان كوريو كارسينوما،كوريوادنوم تخريبي و مول هيداتيفرم ازراه عضلاني mg/day 15-30 به‌مدت 5 روزتزريق مي‌شود كه 3-5 بار به فاصله 1-2هفته تكرار مي‌شود. در لوسمي حادلنفوسيتيك مقدار اوليه mg/m2/day 3/3همراه با پردنيزون يا ساير داروهاي‌ضدسرطان به‌كار مي‌رود. مقدار مصرف‌نگهدارنده 30mg/m2 در هفته مي‌باشد. در لنفوم بوركيت به‌ميزان10-25mg/m2/day به‌مدت 4-8 روز به‌كارمي‌رود كه هر 7-10 روز تكرار مي‌شود.در لنفوساركوما ميزان0/625-2/5mg/kg/day به‌كار مي‌رود. درميكوزفونگوئيد 2/5-10mg/day براي‌هفته‌ها يا ماهها مصرف مي‌شود. درپسوريازيس يا آرتريت روماتوئيد ياآرتريت ناشي از پسوريازيس ابتدا 2/5-5ميلي‌گرم هر 12 ساعت براي سه نوبت 1بار در هفته، سپس به ميزان حداكثر2/5-20 ميلي‌گرم در هفته افزايش مي‌يابد.يا ابتدا 10 ميلي‌گرم يكبار در هفته كه‌حداكثر تا 25 ميلي‌گرم در هفته برحسب‌نياز افزايش مي‌يابد. به‌دليل حساسيت به‌دارو و تفاوتهاي فردي پيشنهاد شده مقدارمصرف اوليه تست در كمترين ميزان داده‌شود. كودكان: به‌عنوان ضد نئوپلاسم مقدارmg/m2 20-40 يكبار در هفته مصرف‌مي‌شود. تزريقي: بزرگسالان: در لوسمي مننژيال از راه‌غلاف طناب نخاعي ابتدا 12 ميلي‌گرم هر2-5 روز تا زماني كه شمارش سلولهاي‌مايع مغزي ـ نخاعي به حد طبيعي برسد،تزريق مي‌شود. به‌عنوان پيشگيري 12ميلي‌گرم در فواصلي كه از طريق پاسخ‌باليني به‌دست مي‌آيد مصرف مي‌شود. دركوريوكارسينوما، كوريوادنوم تخريبي يامول هيداتيفرم از راه عضلانيmg/day 15-30 به‌مدت 5 روز كه 3-5مرتبه هر 1-2 هفته تكرار مي‌شود، درلوسمي حاد لنفوسيتيك ابتداmg/m2/day 3/3 از راه عضلاني همراه باپردنيزون يا ساير داروهاي به‌كار مي‌رود.مقدار مصرف نگهدارنده از راه عضلانيmg/m2 30 در هفته يا از راه وريديmg/kg 2/5 هر 14 روز مي‌باشد. در ميكوزفونگوئيد از راه عضلاني 50ميلي‌گرم يكبار در هفته يا 25 ميلي‌گرم دوبار در هفته به‌كار مي‌رود. در پسوريازيس‌يا آرتريت روماتوئيد از راه عضلاني ياوريدي 10 ميلي‌گرم يكبار در هفته كه‌برحسب نياز تا 25 ميلي‌گرم افزايش‌مي‌يابد. كودكان: در لوسمي مننژيال در كودكان‌زير يكسال از طريق تزريق داخل نخاعي 6ميلي‌گرم، كودكان يك ساله 8 ميلي‌گرم،كودكان دو ساله 10 ميلي‌گرم، كودكان 3ساله يا بيشتر 12 ميلي‌گرم، هر 2-5 روزبه‌كار مي‌رود تا شمارش سلولي مايع‌مغزي ـ نخاعي به حد طبيعي باز گردد.به‌عنوان ضد نئوپلاسم 20-40 mg/m2 ازراه عضلاني يكبار در هفته به‌كار مي‌رود. به‌طور كلي توصيه شده اولين تزريق‌لكوورين 24-42 ساعت پس از انفوزيون‌مقادير زياد متوتركسات (يا طي يكساعت‌پس از مصرف مقادير بيش از حد آن)صورت گيرد. مقدار مصرف لكوورين بايدبه اندازه‌اي باشد كه غلظت خوني آن‌مساوي يا بيشتر از مقادير خوني‌متوتركسات باشد. مدت زمان تجويزلكوورين بسته به مقدار مصرف‌متوتركسات و غلظت‌هاي پلاسمايي‌حاصل از آن متغير است.
اشكال دارويي: Injection: 2.5 mg-100 mg Tablet: 2.5 mg
|
